Bổ sung vitamin B6 cho trẻ em và thanh thiếu niên giúp giảm PMS, ADHD, tự kỷ

Vitamin B6 là gì?

Vitamin B6 là một loại vitamin tan trong nước, còn được gọi là pyridoxine. Dạng hoạt động của vitamin B6 trong cơ thể là pyridoxal 5 phosphate (PLP) và pyridoxamine 5 phosphate (PMP). Ở dạng này, vitamin B6 tham gia vào rất nhiều hoạt động trong cơ thể – cụ thể là hơn 100 phản ứng enzym khác nhau. Phần lớn trong số đó liên quan đến quá trình chuyển hóa protein, bên cạnh đó còn hỗ trợ một phần trong việc chuyển hóa carbohydrate và chất béo.

Vitamin B6 rất cần thiết để:

• Hình thành hồng cầu (hemoglobin),

• Tăng cường hệ miễn dịch,

• Tạo ra acid nucleic (vật liệu di truyền như DNA, RNA),

• Điều hòa lượng homocysteine và đường huyết,

• Sản sinh năng lượng cho cơ thể.

Phần lớn nội dung trong bài này sẽ tập trung vào vai trò của vitamin B6 đối với sức khỏe tâm thần. Cơ thể cần vitamin B6 để sản xuất nhiều loại chất dẫn truyền thần kinh như: GABA, serotonin, dopamine, epinephrine và glycine. Những chất này giúp chúng ta giữ được sự bình tĩnh, tập trung và cảm thấy vui vẻ, thoải mái – vì thế vitamin B6 đóng vai trò rất quan trọng trong việc duy trì chức năng nhận thức và tâm trạng ổn định.

Ngoài ra, vitamin B6 còn liên quan đến quá trình chuyển hóa tryptophan – một axit amin cần thiết. Nếu thiếu hụt vitamin B6, cơ thể có thể sản sinh ra các chất chuyển hóa có hại trong con đường kynurenine, một con đường chuyển hóa đặc biệt của tryptophan. Mặc dù chi tiết về con đường này hơi phức tạp và vượt ngoài phạm vi bài viết, nhưng có một điều đáng lưu ý: nhiều bác sĩ y học tự nhiên thường kiểm tra các chất chuyển hóa trong con đường kynurenine ở những bệnh nhân mắc chứng tự kỷ hoặc ADHD (rối loạn tăng động giảm chú ý).

Trẻ cần bao nhiêu vitamin B6 mỗi ngày?

Lượng vitamin B6 khuyến nghị mỗi ngày (RDA - Recommended Daily Allowance) cho trẻ em phụ thuộc vào độ tuổi của bé. Dưới đây là mức khuyến nghị:

• Trẻ sơ sinh 0–6 tháng tuổi: 0.1 mg/ngày

• Trẻ từ 7–12 tháng tuổi: 0.3 mg/ngày

• Trẻ từ 1–3 tuổi: 0.5 mg/ngày

• Trẻ từ 4–8 tuổi: 0.6 mg/ngày

• Trẻ từ 9–13 tuổi: 1.0 mg/ngày

• Thanh thiếu niên từ 14–18 tuổi:

  • Bé trai: 1.3 mg/ngày

  • Bé gái: 1.2 mg/ngày

Đây là mức cần thiết để đảm bảo sự phát triển bình thường và hỗ trợ các chức năng thiết yếu của cơ thể như hệ thần kinh, miễn dịch và trao đổi chất. Nếu bạn đang cân nhắc bổ sung vitamin B6 cho bé từ thực phẩm chức năng, nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước để đảm bảo an toàn và phù hợp với nhu cầu thực tế của trẻ.

Nguồn thực phẩm giàu vitamin B6

Vitamin B6 có mặt trong nhiều loại thực phẩm có nguồn gốc từ cả thực vật và động vật.

• Pyridoxine là dạng vitamin B6 có trong thực phẩm thực vật như: ngũ cốc nguyên hạt, khoai tây, chuối, các loại hạt và hạt giống.

• Pyridoxal là dạng chủ yếu có trong thực phẩm động vật như: thịt bò, cá, thịt gà và thịt heo.

Vitamin B6 từ thực phẩm thực vật thường khó hấp thụ hơn một chút so với vitamin B6 từ thực phẩm động vật.

Một số thực phẩm giàu vitamin B6 bao gồm:

• Đậu gà (chickpeas)

• Thịt gà và gà tây

• Cá, đặc biệt là cá ngừ và cá hồi

• Thịt bò

• Khoai tây

• Bí mùa đông (winter squash)

• Chuối

• Hầu hết các loại trái cây, ngoại trừ trái cây có múi (cam, chanh, bưởi…)

Dấu hiệu thiếu hụt vitamin B6 ?

Thiếu vitamin B6 đơn thuần khá hiếm gặp, nhưng có thể xảy ra cùng với tình trạng thiếu hụt các vitamin nhóm B khác.

Dấu hiệu thường gặp khi thiếu vitamin B6 bao gồm:

• Thiếu máu hồng cầu nhỏ (microcytic anemia)

• Môi khô, nứt nẻ, đặc biệt là ở khóe miệng

• Lưỡi sưng, đỏ (viêm lưỡi)

• Mệt mỏi

• Phát ban ở mặt, cổ và vai

Nếu tình trạng thiếu hụt kéo dài, có thể gây ra:

• Trầm cảm

• Nhầm lẫn

• Suy giảm chức năng miễn dịch

• Tê bì hoặc yếu ở tay chân (bệnh lý thần kinh ngoại biên)

Ở trẻ sơ sinh, thiếu vitamin B6 có thể gây:

• Dễ cáu gắt

• Giảm thính lực

• Trong một số trường hợp hiếm, có thể dẫn đến co giật

Một số nguyên nhân làm tăng nguy cơ thiếu vitamin B6:

• Bệnh thận hoặc nghiện rượu (do ảnh hưởng đến cân bằng dịch trong cơ thể)

• Các bệnh làm giảm khả năng hấp thụ như viêm ruột hoặc bệnh Celiac

• Một số loại thuốc chống động kinh, nếu dùng lâu dài, cũng có thể gây thiếu hụt B6 – trẻ em dùng các thuốc này nên được theo dõi và bổ sung dưới sự hướng dẫn của bác sĩ.

Tác động của vitamin B6 đến hệ thần kinh

Ngay cả khi không thiếu hụt hoàn toàn, mức vitamin B6 thấp cũng có thể ảnh hưởng đến hệ thần kinh, đặc biệt ở những người nhạy cảm. Một số ảnh hưởng thần kinh có thể bao gồm:

• Bệnh lý thần kinh (neuropathy): Vitamin B6 giúp hình thành lớp màng bảo vệ quanh dây thần kinh (myelin). Thiếu B6 có thể làm tổn thương myelin, gây tê, ngứa ran và yếu cơ tay chân.

• Trầm cảm và lo âu: B6 cần thiết để sản xuất serotonin – chất dẫn truyền thần kinh điều chỉnh tâm trạng và giấc ngủ. Khi thiếu, có thể dẫn đến tâm trạng buồn bã, lo lắng.

• Lú lẫn và cáu gắt: Vitamin B6 cũng tham gia sản xuất GABA – chất giúp làm dịu hoạt động của não bộ. Thiếu hụt có thể gây ra khó chịu, mất tập trung, hay cáu gắt.

• Co giật: Khi mức GABA và glutamate – hai chất quan trọng trong việc kiểm soát hoạt động thần kinh – bị mất cân bằng do thiếu B6, có thể dẫn đến các cơn co giật.

Ngộ độc vitamin B6: Uống quá liều có nguy hiểm không?

Ngộ độc vitamin B6 từ thực phẩm chưa từng được ghi nhận, vì lượng vitamin trong thực phẩm tự nhiên là rất nhỏ. Tuy nhiên, nếu bổ sung vitamin B6 liều cao trong thời gian dài (trên 200 mg mỗi ngày), có thể dẫn đến ngộ độc thần kinh cảm giác nghiêm trọng, gây mất kiểm soát vận động dần dần. Rất may, các triệu chứng này thường biến mất sau khi ngừng bổ sung.

Một số triệu chứng khác khi dùng quá liều vitamin B6 bao gồm:

• Tổn thương da

• Đau đầu

• Nhạy cảm với ánh sáng

• Rối loạn tiêu hóa như buồn nôn, ợ nóng

Có lo ngại về việc bổ sung vitamin B6 trong thai kỳ, nhưng một nghiên cứu lớn gần đây không tìm thấy mối liên hệ nào giữa việc bổ sung B6 và dị tật bẩm sinh ở thai nhi.

Lưu ý: Những người bị Parkinson đang dùng thuốc L-dopa không nên bổ sung vitamin B6, vì có thể ảnh hưởng đến tác dụng của thuốc.

Vitamin B6 có công dụng gì? Dùng được cho trẻ em và thanh thiếu niên không?

Vitamin B6 trong điều trị hội chứng tiền kinh nguyệt (PMS)

Một số nghiên cứu cho thấy vitamin B6 có thể giảm triệu chứng PMS, chẳng hạn như:

• Cáu gắt

• Hay quên

• Đầy hơi

• Lo âu

Một thử nghiệm lâm sàng gần đây phát hiện uống 80 mg pyridoxine trong 3 chu kỳ kinh nguyệt giúp giảm rõ rệt các triệu chứng này, đặc biệt là lo âu – có thể do vai trò của vitamin B6 trong sản xuất các chất dẫn truyền thần kinh. Với các bé gái sau tuổi dậy thì, vitamin B6 có thể giúp giảm triệu chứng PMS. Tuy nhiên, vẫn cần thêm nghiên cứu để xác định liều lượng và thời gian dùng phù hợp.

Vitamin B6 kết hợp Magnesium trong hỗ trợ trẻ tự kỷ (ASD)

Một số nghiên cứu ghi nhận cải thiện ngôn ngữ và giao tiếp ở trẻ mắc chứng rối loạn phổ tự kỷ (ASD) khi được bổ sung liều cao vitamin B6. Tuy nhiên, liều cao B6 cũng có thể gây kích thích, dễ cáu, và nhạy cảm với âm thanh.

Magie (magnesium) có thể giúp làm dịu hệ thần kinh, giảm kích thích và hỗ trợ phá vỡ các chất dẫn truyền kích thích – do đó, kết hợp vitamin B6 và magie có thể có lợi trong việc cải thiện một số biểu hiện đặc trưng của ASD.

Hiện tại, bằng chứng lâm sàng còn hạn chế, nhưng một thử nghiệm lâm sàng đang được tiến hành sẽ đánh giá liệu việc bổ sung vitamin B6 và magie có giúp cải thiện các biểu hiện hành vi ở trẻ ASD hay không. Nghiên cứu sẽ dùng thang điểm chẩn đoán tự kỷ trước và sau khi can thiệp trong vòng 3 tháng.

Vitamin B6 và Magnesium trong hỗ trợ trẻ mắc ADHD

Nhiều nghiên cứu cho thấy vitamin B6 kết hợp với magie có thể giúp giảm các triệu chứng của rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD), đặc biệt là:

• Tăng động, hung hăng

• Thiếu tập trung khi học

• Lo âu

• Không kiểm soát được vận động

Đáng chú ý, khi ngừng bổ sung, các triệu chứng ADHD có thể tái xuất hiện chỉ sau vài tuần.

Tại sao lại hiệu quả? Trẻ bị ADHD thường thiếu hụt vitamin B6 và magie, làm giảm khả năng sản sinh các chất dẫn truyền thần kinh quan trọng như:

• Dopamine

• Norepinephrine

• Serotonin

• GABA

Các chất này ảnh hưởng lớn đến hành vi, khả năng tập trung và tâm trạng. Trong khi đó, magie hỗ trợ giấc ngủ, giảm lo âu và tăng khả năng tập trung, đồng thời tăng hiệu quả hoạt động của vitamin B6. Do đó, việc bổ sung đúng cách cả hai vi chất này có thể giúp cải thiện rõ rệt các triệu chứng của ADHD.

Vitamin B6 đối với lo âu và trầm cảm

Nhờ ảnh hưởng đến các chất dẫn truyền thần kinh trong não như đã đề cập ở phần trước, vitamin B6 có thể là một công cụ hữu ích trong việc hỗ trợ giảm các triệu chứng lo âu và trầm cảm. Việc tổng hợp chất dẫn truyền thần kinh đúng cách là điều cốt lõi trong việc điều chỉnh tâm trạng, và rõ ràng vitamin B6 giữ vai trò quan trọng trong quá trình này.

Một nghiên cứu cho thấy bổ sung vitamin B6 liều cao giúp giảm cảm giác lo âu và trầm cảm theo đánh giá của người tham gia. Cơ chế là do vitamin B6 làm tăng hoạt động của GABA – một chất dẫn truyền thần kinh có tác dụng làm dịu não bộ và cải thiện tâm trạng.
→ GABA nhiều hơn → não bộ bình tĩnh hơn → giảm lo âu, dễ ngủ, cải thiện cảm xúc.

Vitamin B6 và chức năng nhận thức (trí tuệ)

Dựa trên mối liên hệ giữa vitamin B6, tâm trạng và chức năng não bộ, dễ hiểu vì sao nhiều người quan tâm đến việc vitamin B6 có giúp cải thiện khả năng nhận thức hay không.

Vitamin B6 còn ảnh hưởng đến não thông qua việc kiểm soát mức độ homocysteine – một chất nếu tích tụ cao sẽ gây hại cho hệ thần kinh trung ương và làm tăng nguy cơ bệnh mạch máu não (có thể gây sa sút trí tuệ).

Một số nghiên cứu đã đánh giá tác động của việc bổ sung vitamin B6 đến trí nhớ và chức năng nhận thức, chủ yếu ở người cao tuổi. Tuy nhiên, kết quả vẫn còn chưa thống nhất.

Dù nghiên cứu trên trẻ em còn rất hạn chế, nhưng nhờ vai trò quan trọng của vitamin B6 trong não bộ và toàn cơ thể, việc ăn thực phẩm giàu vitamin B6 là một cách tốt và an toàn để hỗ trợ sự phát triển trí tuệ và thể chất lành mạnh ở trẻ nhỏ.

Bổ sung vitamin B6: Những điều cần biết

Có nhiều dạng vitamin B6 khác nhau được dùng trong thực phẩm chức năng, phổ biến nhất gồm:

1. Pyridoxine hydrochloride
   Đây là dạng phổ biến nhất trong các loại viên uống bổ sung và cũng là dạng được sử dụng trong phần lớn các nghiên cứu. Pyridoxine hydrochloride được đánh giá là an toàn và hiệu quả khi sử dụng đúng liều khuyến cáo.

2. Pyridoxal-5-phosphate (P5P)
   Đây là dạng hoạt động trực tiếp của vitamin B6 – tức là cơ thể không cần chuyển hóa thêm, có thể sử dụng ngay. P5P có thể là lựa chọn tốt hơn cho những người có rối loạn chuyển hóa hoặc đột biến gen ảnh hưởng đến khả năng chuyển hóa pyridoxine thành P5P.

3. Pyridoxine alpha-ketoglutarate (PAK)
   Là dạng kết hợp giữa vitamin B6 và alpha-ketoglutarate – một phân tử tham gia vào quá trình sản xuất năng lượng. Dạng này có thể giúp tăng hấp thu và hiệu quả sử dụng vitamin B6.

Những ai cần lưu ý đặc biệt khi bổ sung vitamin B6?

• Người dùng thuốc chống động kinh (antiepileptic drugs) thường bị hao hụt vitamin B6.

• Các thuốc như:

  • Thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs)

  • Thuốc tránh thai uống

  • Thuốc điều trị Parkinson
    → cản trở quá trình chuyển hóa vitamin B6.

Vì vậy, nếu đang dùng các thuốc này, nên được bác sĩ chỉ định bổ sung vitamin B6 để tránh thiếu hụt nghiêm trọng.